شاید برای همه ما پیش آمده باشد که در راه رسیدن به اهدافمان ناگهان ذوق و شوق و انگیزه خود را از دست داده‌ایم و آن‌قدر بی‌انگیزه پیش رفتیم که در نهایت هدف خود را از دست می دهیم. بی‌انگیزگی، آن عاملی است که ما را از رسیدن به هر آنچه می‌خواهیم باز می‌دارد. اما انگیزه چیست؟ چگونه می‌توانیم انگیزه را در خود ایجاد کنیم؟ چگونه با بی‌انگیزگی بجنگیم؟

انگیزه همان چیزی است که سبب می‌شود فرهاد بیستون را بکند. می‌بینید! هنگامی‌که آدم انگیزه داشته باشد حتی کوه‌کندن هم برایش چون آب خوردن می‌شود. اگر تمایل دارید در راه رسیدن به هدف خود، فرهادوار تیشه به دست بگیرید و کوه بکنید، این مقاله  را که درباره انگیزه است از دست ندهید. زیرا انگیزه، همان تیشه شما برای کندن کوه است.

انگیزه چیست؟

انگیزه فرآیندی است که رفتارهای هدف‌مدار را آغاز، هدایت و حفظ می‌کند. انگیزه همان نیروی محرکه‌ای است که باعث می‌شود انسان عملی را انجام دهد. این عمل می‌تواند شامل خوردن یک لیوان آب جهت رفع تشنگی، خواندن کتاب برای بالابردن دانش یا انجام کاری برای رفع نیاز مالی و … باشد. در واقع در پاسخ به سوال انگیزه چیست می‌توانیم بگوییم انگیزه شرایطی است در درون ما که خواهان تغییر در خود یا محیط است. جوهره انگیزه، رفتار پر انرژی و هدفمند است. وقتی انگیزه داریم، حرکت و اقدام می‌کنیم.

با این تعاریف باید بگوییم انگیزه یکی از عوامل محرک رفتار انسان است. به رقابت دامن می‌زند و باعث ایجاد ارتباط اجتماعی می‌شود. عدم وجود انگیزه می‌تواند منجربه بیماری‌های مربوط به روان، مانند افسردگی شود. در یک جمله، انگیزه شامل میل به ادامه تلاش برای رسیدن به معنا، هدف و زندگی ارزشمند است. اگر تمایل دارید حقایق بیشتری درباره آن‌چه به ما انگیزه می‌دهد بدانید، ادامه مقاله را با ما همراه باشید.

شاید علاقمند باشید :روانشناسی مثبت گرا

تعریف انگیزه چیست؟ پنج سوال اصلی در انگیزش

حتما بخوانید : چرا تمایل انسان به افکار منفی بیشتر است ؟

بسیاری از ما به بحث انگیزه علاقه‌مند هستیم.و دوست داریم بدانیم که چگونه می توانیم بیشترین حد انگیزه را در خودمان ایجاد نماییم.

افراد زیادی هم با چالش بی انگیزه بودن دست و پنجه نرم می‌کنند.ولی هنوز نمی دانند که چطور باید مشکل خود را حل نمایند.

اما به خوبی می‌دانیم که ما معمولاً به صورت مطلق بی انگیزه نیستیم.بلکه بعضی روزها شاید بی انگیزه باشیم ولی روز بعدش ،کاملا سرحال و با انگیزه بدنبال هدفمان می رویم .یا شاید برای بعضی از کارها در بعضی از شرایط یا لحظات بی انگیزه باشیم و این بی انگیزگی همیشگی نباشد.

حتی کسی که می‌گوید دیگر انگیزه‌ی خود را از دست داده و قصد دارد خودکشی کند، برای خودکشی به عنوان یک رفتار انگیزه دارد؛ پس احتمالاً منظورش از بی انگیزگی این است که انگیزه‌ی خود را برای ادامه زندگی از دست داده است.ولی همین آدم ممکن است با کمی آموزش یا مشاوره توسط یک متخصص انگیزه خود را برای ادامه زندگی مجددا ریکاوری نماید و تبدیل به یکی از با انگیزه ترین افراد جامعه شود.

بنابراین بد نیست که زمان کوتاهی را به اصطلاح‌های انگیزه و انگیزاننده و انگیزش اختصاص دهیم تا بهتر و شفاف‌تر بدانیم از چه چیزی حرف می‌زنیم؟چه کابردهایی دارد ؟ چطوری می توانیم از اصطلاحات آنها استفاده نماییم؟

با این کار، هم می‌توانیم خودمان را بهتر مدیریت کنیم و هم خواهیم توانست رفتار دیگران را بهتر و عمیق‌تر بفهمیم.

این ویژگی می‌تواند توانایی ما را در مدیریت دیگران نیز بهبود دهد.و نهایتا ما را به یک رویا و هدف بزرگ برساند.

کمی به مفهوم انگیزه فکر کنیم

پیشنهاد می‌کنیم قبل از این‌که ادامه‌ی مقاله  را بخوانید و با تعریف انگیزه به شکل علمی آشنا شوید، کمی به واژه‌ی انگیزه فکر کنید و ببینید که برای شما چه معنا و مفهومی دارد:

  آیا انگیزه را تقریباً معادل شوق به کار می‌برید؟

  آیا انگیزه را شکلی از هدفمند بودن می‌دانید؟

  انگیزه داشتن از جنس احساس است یا منطق؟

  آیا نیاز می‌تواند به تنهایی انگیزه هم ایجاد کند؟

  وقتی در مدیریت از انگیزش حرف می‌زنیم منظورمان چیست؟

کمی به این سوال‌ها فکر کنید و سپس به مطالعه‌ی درس ادامه دهید.

تعریف انگیزه چیست؟

پیش از هر چیز به این نکته توجه داشته باشیم که انگیزه و انگیختن و برانگیختن از یک خانواده هستند.

در زبان انگلیسی هم Motivation با Move و Motion از یک خانواده است. بنابراین به عنوان نخستین پیش‌زمینه‌ی ذهنی می‌‌توان گفت انگیزه باید برخاستن و اقدام کردن و حرکت را به همراه داشته باشد.

اگر کتابهای دانشگاهی در زمینه انگیزش و هیجان را ورق بزنید، تعریف‌های کمابیش مشابهی را خواهید دید.

در این‌جا تعریفی را که تقریباً بین اکثر کتاب‌های دانشگاهی مشترک است مرور می‌کنیم:

تعریف انگیزه

هنگام بررسی تعریف انگیزه در کتابهای مختلف، معمولاً با سه مولفه‌ی اصلی مواجه می‌شوید (مثلاً کتاب Work Psychology):

• جهت (Direction)
• پافشاری (Persistence)
• شدت (Intensity)

به عبارت دیگر، انگیزه باعث می‌شود که رفتارهای فرد دارای جهت و هدف مشخص باشد.

هم‌چنین انگیزه خود را در قالب پافشاری (در رویارویی با موانع و مشکلات) نشان می‌دهد.

سومین مولفه هم میزان انرژی و شدت عمل است.

پس اگر رفتار خود را مثلاً در زمینه‌ی هدف استقلال مالی از خانواده با رفتار سال گذشته‌ی خود مقایسه می‌کنید، در صورتی می‌توانید بگویید انگیزه‌ی شما بیشتر از سال گذشته است که:

  انتخاب‌ها و تصمیم‌های شما بیش از گذشته در راستای استقلال مالی باشد.

  بیشتر از سال گذشته بر این هدف اصرار داشته باشید و بیش از پیش، آماده باشید که سختی‌ها و موانع احتمالی در این مسیر را تحمل کنید.

  با شدت بیشتر از سال قبل، برای رسیدن به این هدف انرژی بگذارید و تلاش کنید.

برایند این سه مولفه نشان می‌دهد که انگیزه شما برای رسیدن به هدف‌تان چقدر تغییر کرده و اساساً آیا انگیزه‌تان بیشتر از پیش شده یا کاهش یافته است.

انگیزه، انگیزش و انگیزاننده چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند ؟

انگیزه :  یک نیرو و انرژی هدفمند در وجود یک انسان است.

انگیزاننده :  انگیزاننده عاملی است که در ما انگیزه ایجاد کرده یا انگیزه‌ی ما را افزایش می‌دهد. 

به عنوان مثال ترس از ابهام در آینده و دغدغه‌ی امنیت، می‌توانند انگیزاننده‌هایی باشند که انگیزه‌ی ما را برای پس‌انداز افزایش دهند.

در این میان، تنها واژه‌ی انگیزش را باید کمی دقیق‌تر مورد توجه قرار دهیم.

انگیزش : از جنس فرآیند است. بنابراین، وقتی روانشناسان یا مدیران می‌گویند که به انگیزش فکر می‌کنند، منظورشان فرآیندی است که انگیزه‌ را در فرد یا تیم ایجاد کرده و افزایش یا کاهش می‌دهد.

حتما بخوانید : چرا تمایل انسان به افکار منفی بیشتر است ؟

بنابراین کسی که به انگیزش فکر می‌کند و می‌خواهد این حوزه را بهتر بفهمد و بیاموزد، دوست دارد در مواجهه با هر رفتار، چه در خود و چه در دیگران، بتواند به پرسش‌های زیر پاسخ دهد:

پرسش‌های کلیدی انگیزش

۱) چرا این رفتار مشخص در ما شروع شد؟

۲) چی شد که این رفتار مشخص در وجود ما ادامه پیدا کرد؟

۳) چه شد که این هدف توسط ما  انتخاب شد و هدف‌های دیگر از اولویت خارج شد؟

۴)‌ چرا هدف انتخاب شده توسط ما، در طول زمان تغییر کرد؟

۵)‌ چرا یک رفتار مشخص که قبلا داشتیم ،در وجود ما  متوقف شد؟

همان‌طور که می‌بینید، انگیزش فقط به انگیزه داشتن و انگیزه نداشتن نمی‌پردازد.بلکه می‌خواهد جزئیات شکل‌گیری و تغییر انگیزه را بررسی کند.

یک تمرین عملی از تشخیص مرحل شکل گیری یک انگیزش:

سوال‌هایی که در زیر می‌‌بینید، مثال‌هایی از پنج پرسش بالا هستند که ممکن است در ذهن یک مدیر در شرایط نارضایتی کارگران شکل بگیرد:

۱) چرا رفتارهای اعتراضی در کارخانه شروع شد؟ (انگیزه‌ی شروع)

۲) چرا پس از حدود یک هفته اعتراض‌ها هنوز ادامه دارد؟ (انگیزه‌ی ادامه)

۳) چرا به جای اعتراض رسمی، اعتصاب را انتخاب کردند؟ (انگیزه‌ی انتخاب هدف)

۴)‌ قبلاً افزایش حقوق می‌خواستند؛ الان چرا تغییر مدیرعامل را می‌خواهند؟ (انگیزه تغییر هدف)

۵)‌ چه شد که به سر کار خود برگشتند؟ (انگیزه‌ی توقف رفتار)

به سادگی می‌توانید حدس بزنید که ناتوانی در یافتن پاسخ این پرسش‌ها یا پیدا کردن پاسخ نادرست برای آن‌ها می‌تواند سرنوشت شغلی یک مدیر را به کلی دگرگون کند.زیرا چنانچه یک مدیر به هر دلیلی نتواند پاسخی برای هر یک از سئوالات فوق را پیدا کند ، معلوم می شود که وی در همان مورد ،دارای ضعف های بزرگی ست که نتوانسته است تا آن زمان آنها را تشخیص دهد.

البته سئوالات بالا صرفا برای استفاده در یک سازمان یا شرکت کاربرد ندارند ،بلکه با کمی تغییر می توان همین جنس سئوالات را در مورد دلایل شکل گیری یک انگیزش در رفتار همسر،دوست ،همکار،والدین و غیره را نیز مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.

مثلا :

۱) چرا رفتارهای اعتراضی  همسرم /همکارم/مدیرم …با من شروع شد؟ (انگیزه‌ی شروع)

۲) چرا پس از حدود یک هفته اعتراض‌های همسرم /همکارم/مدیرم …با من هنوز ادامه دارد؟ (انگیزه‌ی ادامه)

۳) چرا به جای اعتراض رسمی، همسرم /همکارم/مدیرم …خشونت با من را انتخاب کردند؟ (انگیزه‌ی انتخاب هدف)

۴)‌ قبلاً توجه/احترام/حقوق/همکاری بیشتر می‌خواست؛ الان چرا قطع رابطه کامل با من را خواهان است؟ (انگیزه تغییر هدف)

۵)‌ چی شد که همسرم /همکارم/مدیرم …با من از این تصمیم خود منصرف شد ؟ (انگیزه‌ی توقف رفتار)

حتما مطالعه نمایید :روانشناسی مثبت گرا

پس دیدید که با پرسیدن این سئوالات خیلی راحت می توانیم دلایل بسیار ریز و جزیی که شاید سالها بدنبال آنها می گشتیم را براحتی پاسخ هایشان را بیابیم.این یکی از کاربردهای علم روانشناسی در موفقیت و بهبود مسیر راه است که خیلی از افراد از آن بی اطلاع هستند.